The Middle East’s Turko-Persian future

Posted By Mohammed Ayoob Tuesday, January 11, 2011 –

 The center of gravity in the Middle East has shifted dramatically in the past few decades from the Arab heartland comprising Egypt and the Fertile Crescent to what was once considered the non-Arab periphery — Turkey and Iran. The exciting era of Arab nationalism in the 1950s and 1960s, especially Nasser’s nationalization of the Suez Canal and the all too brief union of Egypt with Syria, had made the Arab heartland the symbol par excellence of the reassertion of the Third World’s dignity and its aspirations for autonomy from the great powers. Since the 1970s, that air of excitement and hope has given way to the moribund nature of Arab politics and the perpetuation of autocratic and kleptocratic rule, which have contributed in large measure to the diminution in the regional role of major Arab states such as Egypt. Regimes that were once considered “liberalizing autocracies”, such as Egypt with its controlled elections and Jordan with an increasingly vocal parliamentary opposition, have now reverted to an unalloyed autocratic model.

This shift in terms of power and influence from the Arab heartland to Turkey and Iran began with the Arab defeat in the Six Day War of 1967 and gained momentum with the Iranian revolution of 1979. One began to see, however, hazily, the contours of the emerging Turko-Persian future of the Middle East in 1991 with the decimation of Iraqi power in the First Gulf War that provided both Iran and Turkey political space to increase their influence in the Persian Gulf and Iraqi Kurdistan respectively. It became a full-blown reality following the invasions of Afghanistan and Iraq by the United States and its allies between 2001 and 2003.

These invasions irrevocably changed the balance of forces in the eastern part of the greater Middle East by removing Iran’s two major regional adversaries — the Taliban and the Ba’ath Party — from power in Afghanistan and Iraq respectively. The invasions also coincided with a major shift in the balance between political forces within Turkey with the coming to power of the AKP in 2002. The international implications of this event, which leading Turkish analyst Soli Ozel had called the “tsunami” in Turkish politics, began to crystallize with the refusal of the Turkish Parliament in 2003 to provide American troops passage to northern Iraq to open a northern front against the Saddam regime. The Parliament’s decision mirrored deep-seated antagonism among the Turkish public in an increasingly democratic Turkey against the American invasion of Iraq.

The first three years of this century were crucial for the Middle East because events in those years radically changed Iran’s security environment on the one hand while demonstrating the coming of age of a post-Kemalist democratic Turkey increasingly comfortable with its Muslim identity. The AKP’s economic base, consisting primarily of the provincial bourgeoisie wedded to globalization and economic liberalization, simultaneously launched Turkey on the road to economic dynamism. This has enormously increased Turkey’s economic clout with its Middle Eastern neighbors and confirmed its emergence as the regional economic powerhouse. The change in government in Ankara also signaled a subtle shift in Turkish policy both toward Iraqi Kurdistan and toward Turkey’s own Kurdish population that bode well for Turkish-Kurdish reconciliation. While the latter has not realized its full potential in the Turkish domestic arena, there has been a remarkable change in Turkey’s relations with the authorities in Iraqi Kurdistan both because of Turkey’s massive economic presence in that region and the dramatic shift in Ankara’s political approach to autonomous Kurdistan.

To many Western analysts, the self-confidence demonstrated by Turkey and Iran in the past decade appears to be an attempt to recreate the Ottoman Empire (hence the popularity of the term ‘neo-Ottomanism’ while referring to Turkish foreign policy) on the one hand and the emergence of a Shia crescent (the code word for the exercise of Iranian influence through the Shia population in Iraq, Bahrain, Lebanon, and eastern Saudi Arabia) on the other. To the more discerning observers of the Middle East, the emergence of Turkey and Iran as major regional players does not reveal such disconcerting or dramatic trends. The political elites in Ankara and Tehran are not naïve enough to be interested in recreating the Ottoman and Safavid empires but are merely asserting their long overdue role as major regional actors in a system of sovereign states.

The negative imageries used in the Western press and sections of the Western academia to portray Turkish and Iranian pro-activeness in regional matters betrays a long-present tendency among Western elites to forestall the emergence of independent power centers in the Middle East. It is this predisposition that explains in substantial measure the antipathy toward Nasser’s Egypt among Western policy makers and publicists in the 1950s and 1960s. The same seems to be true in terms of the negative portrayal of Turkey and Iran by Western governmental and media circles today.

The shift in the strategic and political balance in the greater Middle East is the result of a combination of factors, some domestic, some regional and some global. They are also the result of a combination of hard with soft power and the increasing dexterity with which Ankara and Tehran have been able to combine the two sets of assets in particular situations and locales. Hard power can be quantified, among other things, in terms of demography, military capability, GNP (especially the capacity to trade and provide aid), and technological capacity. Soft power is much more difficult to measure but is as important in international politics because, in the words of Harvard political scientist Joseph Nye, it “rests on the ability to shape the preferences of others…Simply put, in behavioral terms soft power is attractive power. In terms of resources, soft power resources are the assets that produce such attraction. Whether a particular asset is a soft-power resource that produces attraction can be measured by asking people through polls or focus groups.”

According to one of the most reliable polls measuring public opinion in the Arab world (undertaken in six Arab countries in 2010 by the University of Maryland and Zogby International), three regional leaders compete for the top spot in terms of popularity — Recep Tayyip Erdogan, Mahmoud Ahmadinejad, and Hassan Nasrallah. Only one of the three — Nasrallah — is an Arab, and he is the only one who is not a head of state or government. In Arab perceptions, Erdogan, who leads the pack by a substantial margin, represents the Turkish model of Muslim democracy; Ahmadinejad represents the Muslim world’s defiance of the West, especially of the United States; and Nasrallah represents Arab and Muslim resistance against Israeli designs. All three share to different degrees dislike of, or antagonism toward, Israel, which is explainable by the continuing Israeli occupation of Palestine and aspirations for military hegemony in the Middle East heartland that is guaranteed by the supply of state-of-the-art American weapons and Israel’s status as the sole nuclear weapons power in the region.

This poll, like several of its predecessors, says a great deal about the sad state of affairs in the Arab world and the low esteem in which much of the Arab population holds its rulers, the latter a function of the wide gulf separating the rulers from the ruled in Arab countries. It is also a good indicator of the goals or values that most Arabs and Muslims cherish — democracy at home, resistance to Israel’s hegemonic policies in the region, and defiance of the perceived global hegemon; namely, the United States.

It is also worth noting that all three figures admired by the Arab publics are associated in one way or another with political manifestations of Islam. The eminent Arab journalist Rami Khouri captured this reality in the following words:

The common denominator among all the Islamist trends is their shared sense of grievances against the three primary forces that they feel degrade their lives: autocratic Arab regimes that run security states usually dominated by a handful of members of a single family; the effect of Israeli policies on Arab societies through military attacks, occupation, and influence on U.S. policy in the region; and the military and political interference of the United States and other Western powers that harms the people in the region.

What this means is that both Turkey and Iran have the sort of “soft power” in the Middle East that no other country — certainly no Arab country or regime — can wield. Turkey’s soft power is largely a function of the legitimacy of its political system and of its leadership at home. This is a model that people in other Middle Eastern countries would like to emulate. Iran’s soft power, on the other hand, is based on the acceptance by large segments of the population in the Middle East of its foreign policy objectives — namely, resistance against global hegemony and assertion of its autonomy in international affairs as an independent player that is willing to bear the cost of defying the concert of powers dominating the international security and economic structures. Furthermore, the perception that these are the only two countries/regimes in the Middle East that are able to stand up to Israel and challenge what is widely seen in the region as predatory behavior adds to Turkey’s and Iran’s popularity among the Arab and Muslim publics. Indeed, the Middle East seems to be inexorably heading toward a Turko-Persian future.

Mohammed Ayoob is University Distinguished Professor of International Relations at Michigan State University 

http://mideast.foreignpolicy.com/posts/2011/01/11/the_middle_east_s_turko_persian_future?sms_ss=twitter&at_xt=4d2ca6477a89f697,0

Dış politikada sükûtu hayal
MURAT YETKİN

Türkiye’nin Avrupa’yla ilişkileri giderek geriliyor, alarm veriyor. “İslam dünyası kendine yeter” doğru bakış değil.

Başbakan Tayyip Erdoğan önceki akşam Kuveyt’ten Katar’a geçmek üzere uçağa binerken, Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ve Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu da Yemen’den Türkiye’ye dönmek üzere uçağa biniyordu.
Her iki uçak da kalkmadan az önce, Kıbrıs adasında, Almanya Başbakanı Angela Merkel, Kıbrıs Rum Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Dimitris Hristofyas ile buluşmasının ardından Ankara’nın canını sıkmaya aday bir açıklama yapıyordu.
Merkel, Hristofyas’a hitaben, “Sorunun çözümlenmesi için yapıcı tavrınızı ve girişimlerinizi takdirle karşılıyorum” diyordu; “Siz çok adım atıyorsunuz. Ancak Türk tarafının bu adımlara karşılık vermediğini de görüyoruz.” Sanki bu sözler yeterince acıtamazmış gibi Merkel, Türkiye’nin Kıbrıs Rum Cumhuriyeti’ne limanlarını açmadıkça hiçbir müzakere faslının kapanmayacağı gibi, açılmayı bekleyen sekiz adedinin de açılmayacağını, kesin ifadelerle vurguluyordu.
Merkel’in bu sözleri o sırada Arap coğrafyasında bulunan Erdoğan’a ve Davutoğlu’na soruldu.
Erdoğan daha çok İslam dünyasıyla ilgiliydi. İslam dünyasının petrol dışında üretim ve ticaret kapasitelerini ne kadar dikkate aldığı tartışmalı olan “İslam dünyası kendine yeter” sözleri, dün Hürriyet başta olmak üzere önemli gazetelerde manşete yerleşti.

Sükûtu hayal
Erdoğan’ın sorulması üzerine, “Merkel konuştuğunu herhalde unutuyor. ‘Güney Kıbrıs’ı AB’ye almak yanlış olmuştur’ ifadesini kullanan kendisi” gibi kendisinden beklenmeyecek kadar ılımlı bir yanıt vermesi ilginçti.
Bu yanıt, daha beş gün kadar önce, 7 Ocak’ta Erzurum’da Yunanistan Başbakanı Yorgos Papandreu, Türkiye’nin 160 kadar büyükelçisinin gözünün içine baka baka Türkiye’nin Kıbrıs’ta işgalci olduğunu söylemesi ve 5 Ocak’ta jetleri adalar üzerine uçurmasının hesabını sorması karşısında sergilediği ılımlı tavrı hatırlattı. Tabii orada ev sahibi olmanın sorumluluğu vardı; Erdoğan “AB sabrımızı sınamasın, sınırı var” gibi daha önce Gül tarafından edilmiş ve dün AB işleri bakanımız Egemen Bağış tarafından da kararlılıkla tekrarlanan ‘çıkışı’ yapmakla yetindi denebilir. Merkel için böyle bir durum yoktu, ama anlaşılan ciddi sıkıntı vardı.
Nitekim önceki gece gazetecilerin soruları karşısında tepki vermek istemeyen Davutoğlu’nun dün Ankara’da Suudi Arabistan Dışişleri Bakanı Suud El Faysal ile yaptığı ortak basın toplantısında bu sıkıntıyı şöyle dile getirdi:
“Almanya, Türkiye’nin çok önem verdiği bir müttefiki, uluslar arası toplumun önemli, AB’nin öncü ülkelerinden biri. Dolayısıyla Almanya’nın kanaatleri önem taşır. Türkiye her zaman Almanya’nın Kıbrıs konusunda daha aktif rol almasını ister. Çünkü Almanya’nın bu konuda olumlu katkı yapacağını hep düşündük. Ancak Sayın Merkel’in son açıklamaları bu konuda sükûtu hayale yol açmıştır.”

Her şey yolunda mı?
Bu uzun alıntıda önemli olan Davutoğlu’nun konuyu ve hayal kırıklığının çerçevesini Kıbrıs ve hatta AB parantezinin dışına çıkarması, Almanya ile müttefiklik ilişkilerine dek genişletmesidir.
Evet, Bağış geçenlerde bakan ve müzakereci atanmasının ikinci sene-i devriyesi üzerine Gül ve Erdoğan’a teşekkür eden bir basın açıklaması yayımlamıştır. Ama AB ile ilişkiler şu anda Türk dış politikasında belki İsrail’le yarışacak kadar gerileyen bir alan olma özelliğinde.
Baktığınızda, dış politikada çok hareketlilik var; bu iyi bir şey. Örneğin Davutoğlu hafta sonunda (geçen hafta ertelenen) Irak ziyaretine çıkacak, 21 Ocak’ta İstanbul’da BM Güvenlik Konseyi üyeleri ve Almanya, İran ile nükleer görüşmeler yapacak, Yemen’le vizeyi kaldırdık, zaten Suriye ile de kaldırmıştık, Afrika’ya açılıyoruz hepsi güzel.
Ama AB’ye tam üyelik Türkiye’nin Meclis kararıyla saptadığı tek ulusal programı, stratejisi değil miydi?
Tamam, şu sıra AB ile takışmanın iç politikada, özellikle milliyetçilik bayrağını MHP’nin elinden kapmak adına belli bir getirisi olabilir. Belki de CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu, Papandreu’ya tepkisinden dolayı Erdoğan’ı eleştirirken, MHP lideri Devlet Bahçeli bunu görerek destek oldu, bilemeyiz.
Ama bırakalım AB’yi bir yana Avrupa ile ilişkiler giderek alarm vermeye başlamadı mı?
“İslam dünyası kendine yeter”, ekonomik olarak da, siyasi olarak’da gerçeği yansıtmıyor, ayrıca doğru bir yönelim de değil. Dış politikada daha fazla sükûtu hayale uğramamak için daha gerçekçi bir hareket hattına ihtiyaç var.

Radikal, 13-01-2011 10.12 (TSİ)

AB’nin azalan cazibesi

Semih İDİZ

12 Ocak 2011

Her zaman deriz. AB meselesi bir “standartlar” meselesidir. Burada 10 binlerce sayfadan oluşan ve eğitim, sağlık, trafik, insan hakları, basın özgürlüğü vs. gibi standartları içeren bir müktesebattan söz ediyoruz. Yoksa bazılarının sandığı gibi, kimliğimizden vazgeçip “Almanlaşacağımız” veya “Fransızlaşacağımız” bir süreçten değil.
“AB” dendiğinde anlaşılması gereken tek bir şey var. İnsanımızın yaşam standardını modern ölçütlere göre yükselten bir süreçten bahsediyoruz. Ancak yaşanan gelişmeler nedeniyle ciddi bir soru ile karşı karşıyayız: Kendi standartlarını gevşetmeye ve koyduğu ilkeleri çiğnemeye başlayan bir AB’nin Türkiye açısından değeri ne olabilir?
Bu sorunun yanıtı bizce zor değil. Bugün AB’ye baktığımızda gördüklerimiz hiç de iç açıcı değil. Türkiye’nin önüne konulmuş olan yapay engelleri bırakın, Avrupa’da Türkleri AB’den soğutacak başka gelişmeler de yaşanıyor.
Her şeyden önce uzmanlar AB’nin içinde bulunduğu ekonomik krizi atlatmasının birkaç yıl alacağını söylüyorlar. AB’nin bol kesesinden harcayıp da bugün çuvallayan üyelerin bu aşamada zorunlu olarak, Türkiye’nin acı deneyimler sonrasında yıllar önce gerçekleştirdiği ekonomik reformları yapmaları gerekecek.
Bunun neden olacağı toplumsal huzursuzluğun emarelerini şimdiden görüyoruz. AB aynı zamanda bir “ekonomik birlik” olma iddiasındadır. Ancak üye ülkelerin AB’nin kuruluş ilkelerini göz ardı ederek, çeşitli kisveler altında “korumacılığa” yönelmeleri dikkatlerden kaçmıyor.
Öte yandan bugün Polonya, Avrupa’daki ekonomik krize rağmen ekonomisini büyüme rotasında tutabilmiş olmasını euro’ya henüz geçmemiş olmasına bağlıyor. Buna karşın euro’ya yeni giren Estonya’da, “Düğüne davet edildik cenazeye geldik” türünden şikâyetlerden geçilmiyor.
BBC’ye bakılacak olursa, üyeliğin eşiğinde olan Hırvatistan’da bile halk “iyi mi ediyoruz” diye sormaya başlamış. Bunun bir nedeni elbette ki ekonomik kriz. Bir diğer nedeni ise AB’nin artık “hayallerdeki AB” gibi davranmıyor olması.
Hırvatistan bunun canlı örneğini Bulgaristan ve Romanya’nın durumlarında görüyor. Bu iki ülkenin Schengen vize alanına dahil edilmeleri Almanya ve Fransa tarafından yeni veto edildi.
Dahası, bugün sözde “AB vatandaşı” olan Bulgarlar veya Romenler, birlik sınırları içinde bir Hollandalı veya İrlandalı gibi istedikleri üye ülkeye gidip çalışamıyor.
Yine sözde AB vatandaşı olan Romanların İtalya ve Fransa tarafından geldikleri AB üyesi ülkelere zorla gönderilmeleri ise, hem birliğin ekonomik “bütünleşme” ilkesiyle, hem de insan hakları ile ciddi şekilde çelişiyor. Romanya ve Bulgaristan’ın durumları AB’nin artık bir “eşitler birliği” olmadığını açıkça gösteriyor.
AB dönem başkanı Macaristan ise şu anda yazılı ve görsel medya için getirdiği ve ancak diktatörlüklerde görülebilecek denetleme yasaları ise birliğin en temel ilkelerinden olan basın özgürlüğünü hiçe sayıyor. Bazı AB üyeleri yaygara koparıyorlarsa da Macaristan’ın tutumunu değiştirmeye hazır olduğunu gösteren bir işaret yok. 
Türkleri yakından ilgilendiren en olumsuz olgu ise Avrupa’da hortlayan İslamofobi, ırkçılık ve “kültürel üstünlükçülüktür.” Ekonomik ve soysal sorunlarını çözemeyen bir Avrupa’da bunların azalmak yerine artacağı kesin.
Bu arada bazıları üyeliğin ekonomik çıkarlarımız için önemli olduğunu söylüyorlar. Ancak mevcut ticaret ve yatırım istatistiklerine baktığımızda, bu ilişkilerin ekonominin evrensel kuralları çerçevesinde zaten gelişmekte olduğunu görüyoruz. Özetle, Sarkozy istemese de Renault “ekonomik mantık” gereğince yatırım için AB üyesi olmayan Türkiye’yi, AB üyesi olan bir ülkeye tercih edebiliyor.
Bu gelişmeler, daha önce savunduğumuz ve bazılarının “imtiyazlı ortaklığı” çağrıştırdığı için itiraz ettikleri “AB ile karşılıklı yarara dayalı yeni bir kontrat” anlayışının giderek önem kazanacağını gösteriyor. Sonuçta kendi ilkelerini korumakta zorlanan bir AB ile karşı karşıyayız. Bu durumun yakında değişeceğini, değiştiğinde bile her şeyin eskisi gibi olacağını sanmıyoruz.

Uzağa değil uzaklara gidebilmek  

Beril DEDEOĞLU

Kuveyt, Katar ve Yemen’e yapılan ziyaretler sonrasında bu ülkelerle de ticareti, yatırımları ve siyasal diyaloğu artırmaya hizmet edecek anlaşmalar yapıldı. Aralarında vizelerin kaldırılması konusunun da olduğu bu anlaşmalar, Türkiye’nin açılım politikasını sınır komşularının ötesine taşıdığını, taşıyabildiğini gösteriyor.

Girişimlerin ekonomik meyveleri olacağı aşikâr, dünyadaki tüm devletler ticaret-yatırım ikilisi içinden birbirlerine karşı bu türden açılımlar gerçekleştiriyorlar. Dolayısıyla küresel sistemde kim kiminle yakınlaşmaya niyetliyse, koşullar sonuna kadar zorlanıyor. Japonlar Meksikalılarla, Güney Koreliler Yeni Zelandalılarla iş yapıyor, yapılan işlerin teminatı olarak da siyasal sözleşmelere imza atıyorlar. Konu Türkiye olduğunda ise işbirliklerinin ekonomik boyutundan çok siyasal yönü ortaya çıkıyor, zira Türkiye’nin “Batı” açılımları ne yazık ki “Doğu” açılımları oranında bir ivmeyle yol alamıyor. Batılı ortaklar bulma amacıyla başbakan ya da cumhurbaşkanı düzeyinde ziyaretler yapılamıyor. Batılı toplumlarla ilişkileri tanımlarken kardeşlik mesajları verilemiyor.

Özellikle aday ülke olması nedeniyle Türkiye’nin diğer ülkelere yönelik girişimleri ile AB üyesi ülkelerle olan ilişkileri karşılaştırmaya tabi tutuluyor; bu içeride olduğu kadar dışarıda da yapılıyor. Bu tür bir karşılaştırma pek adil olmasa gerek, zira Türkiye’nin üyelik yolunda işler yapmasını çok zor hale getiren ülkeler bulunuyor. Merkel-Sarkozy ikilisi ya da bu zihniyeti paylaşan kadrolar iktidarda olduğu sürece, Türkiye’nin AB ile daha yakınlaşacak adımlar atması kolay değil.

AB’ye doğru değil de Yemen’e doğru seyreden bir Türkiye algısı, muhtemelen gerçekleri yansıtmıyor. Bununla birlikte, AB ile atışma anlamına gelen açıklamalar Türkiye Başbakanı Kuveyt, Almanya Başbakanı da Kıbrıs’tayken yapılınca soru işaretleri doğuyor. Merkel, Kıbrıs konusuna bundan sonra daha fazla müdahil olacaklarını ve adanın Türkiye’nin önünde engel olarak kullanılmasını bizzat Almanya’nın yöneteceğini ima etti. Kısacası Almanya, Kıbrıs’ın Türkiye’yi AB’ye almamak için hala çok iyi bir neden oluşturduğunu söyledi. Buna karşın Türkiye Başbakanı da Müslüman dünyanın kendi kendisine yetebileceğini söyleyerek Türkiye’nin AB’ye ihtiyacı olmadığını, Kıbrıs konusunda da boyun eğilmeyeceğini ima etti.

Dünyadaki tüm oyuncuların birbirine ihtiyacı var ve hiçbir oyuncu kendisini belirli bir bölgeye hapsederek var olamıyor. AB nasıl kendisini bölgeye hapsetmiş olmanın bedelini ekonomik krizle ödüyor ise birbirine yeteceğini sanan tüm oyuncuların da başına aynısı gelebilir. Türkiye kendisinin etkin olabileceği bir alt bölge kurma arayışında gibi gözüküyor. Bu, ekonomik açıdan son derece olumlu sonuçlar verebilecek bir proje olsa da, siyasi bakımdan bazı sorunları da barındırıyor. Türkiye’nin girişimleri AB tarafından kendisine alternatif bir süreç olarak algılanırsa, Türkiye-AB ilişkileri giderek daha çatışmacı hale gelebilir. Bu ihtimal “Doğu” nezdinde Türkiye cazibesini azaltır. Unutmayalım Ortadoğu ülkelerinin tek ilişki içinde oldukları ülke Türkiye değil, rotalarını derhal başka ülkelere kaydırabilirler.

Öte yandan Ortadoğu açılımlarının Orta Asya açılımları bakımından pek tamamlayıcı nitelik göstermediği belirtilmeli. Orta Asya ülkelerinin Türkiye girişimlerine nasıl baktıklarını izlemek gerekebilir, zira Türkiye açısından son derece önemli görülen bazı Orta Asya ülke liderleri Ortadoğu’daki yakınlaşmaları “Türkiye’nin yitirilmesi” olarak görüyor. Ortadoğu açılımlarını AB ve Orta Asya ilişkilerini tamamlayacak bir boyuta taşımanın yararı, muhtemelen ikili ilişkilerin yararından büyük olur.

14 Ocak 2011 Cuma

Davutoğlu, lütfen hata yapma
MUHAMMED NUREDDİN

Türkiye Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu’nun tarih meraklısı olduğunu iyi bilirim. Davutoğlu’nun özelliği, siyasete akademisyenlikten geçmiş olmasıdır. Siyasete giren aydınlar nadiren saflıklarını veya eski tutumlarını koruyarak başarılı olur. Sözgelimi Lübnan siyaseti, birçok aydının taze kan getirmek yerine belirli siyasi güçlerin sözcüsüne dönüşmesine tanık olmuştur. Benzer örneklere başka ülkelerde de rastlanır.
Davutoğlu bu alanda bir istisna. WikiLeaks belgelerinde ‘çok tehlikeli bir adam’ diye nitelenen Davutoğlu, siyasete girmeden önceki görüşleriyle çelişmemesi gerektiğini savunanları yanıltmadı; AKP’yi kendi teorisine ve Türkiye’nin konumuna dair bakış açısına ikna etti.
Siyasetçi Davutoğlu, hesaplarının sınırlandırılmasını engellemeyi başardı. Türkiye’yi ‘dünyanın merkezi’ haline getirmeye çalıştı; bu işe de kendi bölgesinden başladı. Bu geniş ufuklu adam, Türkiye’nin komşularıyla sorunlarını sıfıra çekmekte başarılı oldu. Hatta Ermeni sorununda bile görülmemiş bir mesafe kat etti, Azerbaycan’ın baskılarına boyun eğmek yerine sonuna kadar gitti. Sorunların sıfırlanmasını da Türkiye’yle Suriye, Lübnan, Ürdün, İran ve kısmen de Rusya’yla vizenin kaldırılması izledi.

Kimse Osmanlı’yı özlemiyor
‘Açık sınırlar’ siyaseti, Türkiye’yle Suriye, Ürdün ve Lübnan arasında gümrük birliğiyle tamamlanma yoluna girdi. Bu birlik Irak, İran ve Körfez ülkelerini kapsayabilecek daha geniş bir birliğin temellerini atacak. Türkiye bu ülkelerle, ‘dört devlet, tek hükümet’ temelinde ‘Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi’ kurmaya çalışıyor. Türkiye’nin Arap ve İslam ülkeleriyle açılımcı politikalarına, Bulgaristan, Yunanistan, Sırbistan ve Bosna gibi Balkan ülkelerine yönelik açılımlar da eşlik etti.
Davutoğlu’nun bölgeyi yakınlaştırma çabası, Batı ve İsrail’in saldırılarının yarattığı sıkıntıyla mücadele eden bütün bölge halklarınca memnuniyetle karşılanan, soylu bir amaç teşkil ediyor. İstenmeyen ve anlaşılmayan noktaysa, Davutoğlu’nun Balkanlar’dan Ortadoğu, Kafkaslar ve Orta Asya’ya kadar birçok ülkeyi kapsayan ‘Osmanlı milletler topluluğu’ kurma çağrısı yapması. Davutoğlu bu düşüncesini ifade edene dek, AB tarzı dayanışma ve bloklaşma yaklaşımı sebebiyle herkesin eşit düzeyde yararlanacağı çabalar gösteriyordu. Fakat ‘milletler topluluğu’ düşüncesini, Davutoğlu’nun ‘Türkiye’nin bu topluluğun lideri olmaya çalıştığına’ dair sözleri izledi. Bu durum bizi dehşete düşürüyor.
Zira tarihsel kaygıların farkında olan bu adam şunu iyi biliyor: Osmanlı’nın eski oluşumları arasında yakınlaşma ve hatta bütünleşme sağlanabilmesi, bu ülkelerin eski veya yeni Osmanlı’ya özlem duymasından değil, böyle bir yakınlaşmanın ulusal çıkarlarla uyuşmasından kaynaklanıyor. Dış tehlikeleri bertaraf etmek için herkes istikrar, kalkınma, dolaşım kolaylığı, büyük sorunlarda eşgüdüm ve işbirliği istiyor. Fakat böyle bir bloklaşmanın Türkiye’nin ‘efendi’ veya ‘paşa’ rolü oynamasının aracı veya vesilesi haline gelmesi, kendileri için yeni bir süreç ve ‘teba’ olmayan kimlikler belirleyen ülkelerce kabul edilemez.

Bütün komşular endişeli
‘Yeni Osmanlıcılık’ eğiliminin Türkiye’de eski Cumhurbaşkanı Turgut Özal döneminden Davutoğlu dönemine dek devam etmesi, ‘imparatorluk eğilimi’nin çoğu Türk siyasetçinin damarlarında aktığına dair izlenimi derinleştiriyor. Bu durum Türkiye’nin bütün komşuları için endişe verici.
Diğer yandan, bu eğilim sözgelimi eski Başbakan Necmettin Erbakan’ın Malezya, Endonezya, İran ve Pakistan gibi Osmanlı yönetimine girmemiş büyük ülkeleri kapsayacak bir ‘İslam Birliği’ kurma çağrısından farklı. Bu çağrıda bir lidere yer yoktu, herkesin eşit olması öngörülüyordu. Oysa ‘Osmanlı milletler topluluğu’ çağrısında Türkiye’nin liderliği hazır. Bu ‘çok tehlikeli’ adamın projesindeki en büyük ve tehlikeli gedik burada. Dostum Ahmet Davutoğlu, hata yapma.

(Katar gazetesi Şark, 12 Aralık 2010)

Radikal, 15-01-2011 11.05 (TSİ)